Badania epidemiologiczne wskazują, że na depresję cierpi około 2 razy więcej kobiet niż mężczyzn. Istotną rolę odgrywają tu czynniki hormonalne, genetyczne i psychospołeczne.
Przyczyny depresji są złożone i mogą być różne:
- psychologiczno społeczne np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy, kryzys finansowy.
- somatyczne np. ciężka, przewlekła, często nieuleczalna choroba, stosowanie niektórych leków.
- genetyczne – wrodzona skłonność do depresji.
Depresja poporodowa:
Zgodnie z kryteriami rozpoznania o depresji poporodowej mówimy gdy epizod depresyjny u kobiety rozwinie się w ciągu pierwszych sześciu tygodni połogu. Przyjmuje się, że problem występowania depresji poporodowej dotyczy około 7-13% kobiet w połogu. Jednak najważniejszymi determinantami skali tego zjawiska są status socjoekonomiczny oraz kontekst kulturowy.
Wyniki badań epidemiologicznych sugerują, że istotnymi psychospołecznymi czynnikami ryzyka rozwinięcia depresji poporodowej są:
- przewlekły stres,
- doświadczenia traumy wczesnodziecięcej,
- konflikty w związku partnerskim,
- brak wsparcia społecznego,
- samotne macierzyństwo,
- poczucie nieradzenia sobie z opieką nad dzieckiem,
- niechciana ciąża (a także niemożność przeprowadzonej aborcji w sytuacji niechcianej ciąży).
Aż 10% przypadków depresji poporodowej może być bezpośrednim skutkiem doświadczenia przemocy domowej. U kobiet, które zaszły w ciążę w wieku poniżej 25 lat lub powyżej 35 lat depresja poporodowa rozwija się częściej niż u kobiet między 25 a 35 rokiem życia.
Wykazano również, że z blisko dwukrotnym zwiększeniem ryzyka wystąpienia tej postaci depresji , wiążą się następujące powikłania położnicze:
- stan przedrzucawkowy,
- hospitalizacja w czasie ciąży,
- cięcie cesarskie wykonane w trybie pilnym,
- podejrzenie stanu zagrożenia płodu,
- przyspieszenie akcji porodowej,
- hospitalizacja noworodka.
Stwierdzono także, że wystąpienie epizodu depresyjnego w ciąży lub wcześniej wiąże się z większym ryzykiem depresji poporodowej. Wystąpienie depresji nawracającej jeszcze przed zajściem w ciąże jest najsilniej związane z większym ryzykiem rozwoju depresji poporodowej. Depresja poporodowa występuje istotnie częściej u kobiet z chorobą afektywną – dwubiegunową.
Najważniejszymi cechami depresji poporodowej są: labilność oraz reaktywność nastroju, znaczne nasilenie lęku, płaczliwość, „teatralny” sposób ekspresji objawów depresyjnych, poczucie małej atrakcyjności, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność w ciągu dnia)oraz trudności w okazywaniu ciepła emocjonalnego osobom bliskim.
Wyniki badań sugerują, że u około 4% pacjentek myśli samobójcze występują „czasami” lub „dość często”, zaś 9% chorych doświadczyło tych myśli przynajmniej jeden raz. Jedną z niezwykle istotnych konsekwencji depresji poporodowej mogą być zaburzenia więzi między matką, a nowo narodzonym dzieckiem. Kobiety cierpiące na depresję poporodową mniej angażują się w nawiązanie relacji z noworodkiem, nierzadko są drażliwe, koordynowanie własnych zachowań z zachowaniami dziecka sprawia im trudności, mniej chętnie decydują się karmić piersią, a czynność ta przynosi im mniejszą satysfakcję.
W zależności od stopnia nasilenia objawów choroby, podstawą strategii leczenia są interwencje psychospołeczne i/lub farmakoterapia. Niezwykle istotne jest aby kobieta podejrzewająca u siebie depresję poporodową lub ktoś z jej bliski, który dostrzega niepokojące objawy podjęli decyzję o skorzystaniu z profesjonalnej konsultacji medycznej. Konsultacja psychiatryczna pozwoli postawić właściwą diagnozę i rozpocząć leczenie. Warto pamiętać, że skuteczna terapia pozwala wrócić pacjentkom do zdrowia, a co za tym idzie przywrócić właściwe relacje między matką, a niemowlęciem.
Bez wątpienia jednym z najistotniejszych elementów jest wsparcie najbliższych: partnera życiowego, rodziny, przyjaciół.
Depresja u kobiet w ciąży
Wyniki badań epidemiologicznych sugerują, że problem pełnoobjawowych lub subklinicznych objawów depresji dotyczy 8,5-11% pacjentek w ciąż, zaś kryteria diagnostyczne dużego epizodu depresji spełnia 3,1-4,9% kobiet w ciąży. Okres pomiędzy 3 a 6 tygodniem ciąży (kiedy stężenie hormonów płciowych sięga maksimum) jest czasem największego ryzyka wystąpienia epizodu depresyjnego.
Do najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia epizodu depresyjnego w ciąży należą:
- wystąpienie takiego epizodu w przeszłości,
- brak partnera i/lub wsparcia społecznego,
- nieplanowana ciąża,
- przemoc domowa
- inne stresujące wydarzenia życiowe.
W przypadku podejrzenia u siebie depresji lub zaobserwowania u bliskiej osoby będącej w ciąży objawów, które mogą skłaniać do podejrzeń, że jest to depresja należy przede wszystkim jak najszybciej skorzystać z konsultacji psychiatrycznej. Wspólnie z psychiatrą wypracować właściwą dla danej kobiety strategię terapeutyczną, która powinna być także omawiana z położnikiem i pediatrą.
Osoby najbliższe powinny otoczyć chorą wsparciem i zapewnić jej spokój i zminimalizować stres. Istotne jest zachęcanie pacjentki do zdrowego i regularnego stylu życia.
Przedmiesiączkowe zaburzenia nastroju
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
Uważa się, że występuje on u blisko 75% kobiet. Charakteryzuje się następującymi objawami: bóle głowy, obrzęki, zmienność nastroju, drażliwość, napięcie. Objawy pojawiają się w tygodniu poprzedzającym menstruację i ustępują zaraz po jej zakończeniu.
Zazwyczaj nie ma potrzeby leczenia farmakologicznego. Zaleca się zmianę diety (ograniczenie soli, alkoholu, kawy, czekolady, unikanie palenia tytoniu), umiarkowane ćwiczenia fizyczne, relaksację.
Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne
Ocenia się, że występują u około 3-8% kobiet. Poza typowymi objawami przedmiesiączkowymi pojawiają się także: przygnębienie i drażliwość, napięcie, lęk, chwiejność emocjonalna, często zaburzające prawidłowe relacje prywatne i zawodowe. Podstawową metodą leczenia jest farmakoterapia, a czasami także hormonalna.
Zaburzenia nastroju a menopauza
Okres przekwitania można podzielić na premenopauzę (około 5 lat przed menopauzą, czyli ostatnim prawidłowym krwawieniem miesięcznym), okres okołomenopauzalny (2 lata przed i 2 lata po menopauzie) oraz okres pomenopauzalny.
Uznaje się, że okres okołomenopauzalny może sprzyjać intensyfikowaniu wcześniej istniejących zakłóceń w równowadze psychicznej lub wpływać na wystąpienie nowych objawów psychopatologicznych.
Naukowcy potwierdzają pojawienie się zwiększonego ryzyka pierwszego epizodu depresji w okresie okołomenopauzalnym. Najczęściej obserwowane objawy to: napięcie, zmęczenie, labilność nastroju, drażliwość, obniżona sprawność koncentracji uwagi, lęk, obniżona motywacja, zaburzenia snu, zmniejszone libido oraz zmniejszona satysfakcja z życia seksualnego. Dodatkowo pojawiają się zaburzenia naczynioruchowe takie jak uderzenia gorąca i nocne poty. Mogą im także towarzyszyć uczucie kołatania serca, lęk, niejednokrotnie prowadzący do ataków paniki.
Objawy psychoruchowe występują u nawet 75% kobiet, średni czas trwania uderzeń gorąca wynosi około dwóch lat, a 25% kobiet doświadcza tych objawów nawet przez ponad 5 lat. Pomoc pacjentkom powinna polegać na właściwej edukacji, , psychoterapii oraz farmakoterapii przeciwdepresyjnej i/lub hormonalnej.