Na łamach The Lancet, w ramach cyklu publikowanych artykułów przeglądowych, przedstawiono podsumowanie aktualnej wiedzy na temat epidemiologii, patogenezy, neurobiologii i leczenia depresji. W ciągu roku, zgodnie z szacunkami epidemiologicznymi, na dużą depresję choruje około 6,6% populacji. W ciągu całego życia choroba występuje u około 16,2% osób. Zaburzenia depresyjne mają charakter poligenowy. Wpływ na ryzyko wystąpienia depresji miały m.in. gen receptora dla glikokortykoidów NR3C1, gen syntazy glikogenu-3β, gen dla receptorów kwasu glutaminowego, geny transporterów zwrotnego wychwytu serotoniny (przykłady te nie wyczerpują pełnej listy badanych genów).
W patogenezie depresji, poza klasyczną teorią neuroprzekaźników, zwraca się obecnie uwagę na znaczenie wydzielanych w nadmiarze cytokin prozapalnych oraz niedobór neurotropowych czynników wzrostu. Nastąpił znaczący postęp w rozumieniu funkcjonalnej organizacji obszarów mózgu odpowiedzialnych za zawiadywania emocjami i kształtowanie nastroju, często w ramach systemu nagrody i kary. W okolicy przedczołowej zlokalizowane są obszary odpowiedzialne za wolicjonalną kontrolę emocji. W nowoczesnych badaniach neuroobrazowych w depresji obszary te ulegają zmniejszeniu. Obszary prążkowia brzusznego, ciała migdałowatego, przyśrodkowej kory przedczołowej, które odpowiadają za reakcje emocjonalne zwiększają swoją aktywność w przypadku impulsów negatywnych i zmniejszają w przypadku impulsów pozytywnych.
Trwają badania nad patofizjologią zaburzeń obejmujących sieć przyśrodkowo-przedczołowo-limbiczną modyfikowaną przez układ serotoninergiczny oraz sieć prążkowie brzuszne – kora przyśrodkowo-przedczołowa, modyfikowaną przez układ dopaminergiczny.
Niestety w chwili obecnej skuteczność leczenia depresji jest daleka od oczekiwanej. Lepsze zrozumienie mechanizmów patofizjologicznych pozwoli zaplanować nowe metody leczenia, takie jak np. stosowanie anatagonistów receptorów glutaminergicznych lub przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, zogniskowana na struktury płatów czołowych i grzbietowo-boczną część kory przedczołowej. Wyniki badań pozwalają też lepiej zrozumieć efekty psychoterapii w depresji, mogącej poprzez struktury poznawcze w szerszy sposób wpływać na zaburzone emocje.
Opracowane na podstawie: Lancet, 20 grudnia 2011
Marek Kowrach
