Stygmatyzacja to proces, który dotyka osób zmagających się z różnymi trudnościami życiowymi, w tym zaburzeniami psychicznymi. Często wiąże się z wykluczeniem, odrzuceniem, a także poczuciem niższej wartości. Niezależnie od tego, czy mówimy o stygmacie wynikającym z choroby, wyznania, czy przynależności do mniejszości – konsekwencje społeczne są dotkliwe. Współczesna definicja stygmatyzacji, oparta na badaniach Ervinga Goffmana, wskazuje na to, że stygmat to cecha, która obniża wartość człowieka w oczach innych.[1] Z punktu widzenia osób z problemami zdrowia psychicznego, społeczne postrzeganie ich jako „gorszych” nie tylko pogłębia kryzys, ale także może stać się przeszkodą w poszukiwaniu pomocy.
Wydaje się, że wciąż istnieje duże tabu związane z chorobami psychicznymi, które skutkuje zarówno autostygmatyzacją (czyli przyjęciem stygmatu przez osobę chorującą), jak i stygmatyzacją przeniesioną, dotyczącą także rodzin i bliskich. Osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne zmagają się z obawami o utratę pracy, izolację społeczną, a także lękiem przed odrzuceniem przez rodzinę i znajomych.[2] Warto zauważyć, że w okresie świątecznym, kiedy nacisk na wspólnotowość i radość bywa szczególnie silny, samotność staje się bardziej dotkliwa. Wspólne spędzanie czasu z bliskimi, wymiana gestów wsparcia, mogą być wyzwaniem dla osób dotkniętych depresją czy innymi zaburzeniami. Wtedy to poczucie stygmatyzacji może stawać się jeszcze bardziej intensywne.
Psychologowie zwracają uwagę, że społeczne wsparcie, a zwłaszcza brak stygmatyzacji, odgrywają kluczową rolę w procesie zdrowienia osób z problemami zdrowia psychicznego[3]. Osoby, które czują się wspierane i akceptowane, łatwiej sięgają po pomoc, a ich droga do wyzdrowienia jest szybsza i mniej obciążona stresem[4]. Niestety, zbyt często osoby zmagające się z depresją czy lękami boją się szukać pomocy. W obawie przed odrzuceniem i stygmatyzacją, pozostają w samotności ze swoimi problemami.
Warto zatem, szczególnie w okresie świątecznym, promować postawy otwartości, empatii i akceptacji. Wspieranie osób w kryzysie psychicznym, zarówno przez najbliższych, jak i przez szersze środowisko, może stać się kluczowe dla ich zdrowienia. Święta, które dla wielu są czasem radości i bliskości, mogą być okazją do zmiany postrzegania chorób psychicznych, do zrozumienia, że są one problemami zdrowotnymi, a nie „defektami charakteru”. Wspólnota, akceptacja, a przede wszystkim zrozumienie mogą pomóc w przezwyciężeniu samotności i stygmatyzacji, które dotykają osoby zmagające się z problemami psychicznymi.
Podsumowując, każde wsparcie, każda okazja do wykazania empatii i zrozumienia mogą pomóc przełamać bariery stygmatyzacji. Podchodźmy z empatią do osób w kryzysie psychicznym, zwłaszcza teraz, gdy samotność może być dla nich wyjątkowo dotkliwa.
[1] Goffman, E. (2005). Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. Prentice Hall
[2] Błeszyńska, A. (2006). Psychologia stygmatyzacji społecznej. Wydawnictwo Naukowe PWN
[3] https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2024.1330720/full
[4] https://www.sciencegate.app/document/10.18060/23817
